Pafta Kılavuz Diş Açma, metal ve plastik gibi malzemeler üzerinde vida dişi (yiv) oluşturmak için kullanılan bir el aletleri sistemidir. Bu sistem, herhangi bir tezgah gerektirmeksizin, elle veya basit aletlerle hem iç hem de dış vida dişleri açılmasını sağlar.

Pafta ve Kılavuzun Tanımı ve Kullanım Alanları

Kılavuz ve pafta, bir araya gelerek bir Kılavuz Pafta Seti oluşturur ve iki temel işlevi yerine getirir:

• Kılavuz (Tap): İç diş (dişi vida, vida yuvası) açmak için kullanılır. Matkapla delinmiş bir deliğin içine takılarak döndürülür ve deliğin iç yüzeyine vida profili oluşturur.
• Pafta (Die): Dış diş (erkek vida, civata dişi) açmak için kullanılır. Silindirik bir malzemenin (mil, boru, çubuk) dış yüzeyine takılarak döndürülür ve malzemenin dışına vida profili oluşturur.

Kullanım Alanları

Kılavuz pafta setleri, sanayide, tamir atölyelerinde ve hobi işlerinde yaygın olarak kullanılır. Temel kullanım amaçları şunlardır:

• Sıfırdan Vida Açma: Bir parçaya (metal blok, boru, mil) yeni bir vida yuvası (iç diş) veya vida (dış diş) oluşturmak.
• Hasarlı Dişleri Onarma (Tazeleme): Var olan ancak aşınmış veya bozulmuş vida dişlerini temizleyip yeniden form vermek.
• Tesisat İşleri: Boruların uçlarına diş açarak bağlantı elemanları (rakor, manşon vb.) takılmasını sağlamak.
• Makine ve Ekipman İmalatı/Tamiri: Seri üretim gerektirmeyen durumlarda parça montajı için gerekli olan vida ve somun profillerini oluşturmak.

Kılavuz ve Pafta Çeşitleri

Kılavuz ve pafta takımları, genellikle diş ölçü sistemlerine ve yapılarına göre çeşitlenir.

Ölçü Sistemlerine Göre Çeşitler

• Metrik Setler (M): Milimetre cinsinden çap ve diş aralığına sahip olan ve Türkiye’de en yaygın kullanılan ölçü sistemidir (Örn: M6 x 1.0).
• İnç Sistemli Setler (Whitworth, UNC/UNF): İnç ölçü birimine dayanan ve özellikle eski tip makine ve bazı tesisat işlerinde kullanılan sistemlerdir.

Kılavuz Çeşitleri

Kılavuzlar, genellikle bir set halinde ve üç aşamalı olarak kullanılır (özellikle elle diş açmada):

1. Ön Kılavuz (Konik Kılavuz): Uç kısmı en konik olan, dişi açma işlemine başlayan kılavuzdur.
2. Orta Kılavuz: Konikliği daha az olan, dişi derinleştiren kılavuzdur.
3. Son/Bitirme Kılavuzu (Tıpası Kılavuz): Uç kısmı en düz olan ve dişi tam derinliğinde bitiren kılavuzdur.

Pafta Çeşitleri

Paftalar, yapılarına göre farklılık gösterebilir:

• Kapalı (Sabit) Paftalar: Sabit bir çapa sahiptir ve ayar yapılamaz. Belirli bir ölçüdeki dişin açılmasında kullanılır.
• Yarık Paftalar: Üzerinde bir yarık bulunur ve bu sayede pafta kolunda hafifçe sıkılıp gevşetilerek diş çapında küçük ayarlamalar yapılabilir.
• Açık Paftalar (Ayarlı Paftalar): Vida çapının ayarlanabildiği paftalardır.

Özellikleri ve Güvenlik Önlemleri

Kılavuz Pafta Setlerinin Genel Özellikleri

• Malzeme: Genellikle HSS (Yüksek Hız Çeliği) veya alaşımlı çelik gibi dayanıklı ve keskin malzemelerden üretilirler.
• Set İçeriği: Temel bir set; farklı ölçülerde kılavuzlar, paftalar, kılavuz kolu (tap wrench) ve pafta kolu (die stock) içerir.
• Portatiflik: Tezgah gerektirmediği için tamir, bakım ve montaj işlerinde büyük kolaylık sağlar.
• Hassasiyet: İstenilen ölçü ve adıma uygun vida profilleri oluşturma imkanı sunar.

Güvenlik ve Kullanım Önlemleri

Kılavuz ve pafta kullanırken parçanın ve aletin zarar görmemesi, en önemlisi de iş güvenliğinin sağlanması için bu önlemler kritik öneme sahiptir:

Muhafaza Edilmesi ve Ürün Seçimi

Pafta ve Kılavuzların Muhafaza Edilmesi

Kılavuz ve paftalar, kesici kenarları hassas aletler olduğu için doğru şekilde muhafaza edilmelidir:

• Temizlik: Kullanım sonrası mutlaka temizlenmeli ve talaşlardan arındırılmalıdır.
• Yağlama/Koruma: Paslanmayı önlemek için hafifçe yağlanarak saklanması tavsiye edilir.
• Kutu: Genellikle set olarak satıldıkları özel taşıma kutuları içinde, birbirine değmeyecek şekilde, düzenli olarak saklanmalıdır. Bu, kesici ağızların körelmesini veya kırılmasını engeller.

Uygun Fiyat ve Kaliteli Ürünler

Fiyat-kalite dengesi, malzeme kalitesine ve setin kapsamına göre değişir.

• Kalite: Yüksek hız çeliği (HSS) veya daha iyi bir alaşımdan yapılmış setler, daha uzun ömürlü ve daha sert malzemelerde kullanıma uygundur, bu da fiyatı artırır.
• Set Kapsamı: 40 parça, 110 parça gibi geniş setler, daha fazla ölçü seçeneği sunar ve bu nedenle daha pahalıdır.
• Marka: Rico, gibi bilinen markalar, genellikle daha güvenilir bir kalite sunar.

İhtiyaçlarınıza uygun seçim yaparken, nadiren kullanacağınız büyük ve çok parçalı setler yerine, sıkça kullanacağınız metrik M3-M12 gibi standart ölçüleri içeren, HSS malzemeden yapılmış, orta büyüklükteki bir seti tercih etmek genellikle en uygun ve kaliteli çözümdür.